Το μέλι & τα προϊόντα που παράγουν οι μέλισσες

Η μέλισσα, θεωρείται από όλα τα έντομα το σπουδαιότερο για τον άνθρωπο και την φύση καθώς είναι υπεύθυνη για το 60-70% της γονιμοποίησης των φυτών. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός της συνεχής μείωσης του πληθυσμού τους με αποτέλεσμα τις επικείμενες καταστροφικές συνέπειες που κάτι τέτοιο έπεται για ολόκληρο το οικοσύστημα.

Ο άνθρωπος συνειδητοποίησε ότι μπορεί να εκμεταλλευτεί την μέλισσα προς όφελος του πολύ νωρίς στην ιστορία γεγονός που αντικατοπτρίζεται σε μια σπηλαιογραφία στην Μπικόρμπ της Ισπανίας(ηλικίας περίπου 8000 χρόνων) όπου εικονίζεται ένας άνθρωπος ο οποίος προσπαθεί να πάρει μέλι από μελίσσι.

Ποικίλα τα προϊόντα που μπορεί κανείς να αντλήσει από την καλλιέργεια του μελισσιού. Πιο συγκεκριμένα πρόκειται για την γύρη , το μέλι, τον βασιλικό πολτό, την πρόπολη και το μελισσοκέρι. Παρακάτω θα αναλυθούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του καθενός καθώς και οι ευεργετικές τους ιδιότητες.

Γύρη-ένας πολύτιμος σύμμαχος.

Η γύρη αποτελεί μια ουσία που συλλέγουν οι μέλισσες από τα άνθη των φυτών και την μεταφέρουν στην κυψέλη τους αποθηκεύοντας την. Διακρίνεται σε ανεμόφιλη και εντομόφιλη ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρεται από άνθος σε άνθος (επικονίαση), είτε με την βοήθεια του ανέμου είτε με την βοήθεια των εντόμων.

Η ανεμόφιλη είναι υπεύθυνη για τις αλλεργίες και τα οφέλη της για τον άνθρωπο είναι μηδαμινά σε αντίθεση με την εντομόφιλη η οποία  περιέχει ένα πλήθος θρεπτικών συστατικών καθώς αποτελεί και την βασική τροφή των μελισσών. Η βασική σύσταση της γύρης αποτελείται από λιπίδια, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, νερό καθώς και ένα μικρό ποσοστό από άλλες ουσίες στις οποίες περιλαμβάνονται οι βιταμίνες, τα ιχνοστοιχεία (σελήνιο, σίδηρος) , φλαβονοειδή και καροτενοειδή.

Η γύρη χρησιμοποιείται ως φυτικό συμπλήρωμα διατροφής με πολλαπλά οφέλη για την υγεία του ανθρώπου.

Πιο συγκεκριμένα μελέτες έχουν δείξει ότι αναστέλλει την ανάπτυξη καρκινικών όγκων. Ακόμη περιέχει αντιβιοτικές ουσίες καθώς και φυτικές ορμόνες οι οποίες ρυθμίζουν την φυσιολογική έκκριση των ενδοκρινών αδένων.

Θεραπεύει την ψωρίαση και το έκζεμα καθώς τα αμινοξέα και οι βιταμίνες που περιέχει αναπλάθουν το δέρμα και συμβάλλουν στην αναγέννηση των κυττάρων. Μειώνει τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL) και ανακουφίζει από τα ενοχλητικά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Θεωρείται ως φυσικό αντικαταθλιπτικό καθώς μειώνει τη νευρικότητα. Συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ημικρανίας καθώς και στην εξάλειψη των αλλεργιών αφού μειώνει την παρουσία της ισταμίνης.

Επίσης επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι ενισχύει τις αποτοξινωτικές διαδικασίες του ύπατος. Ακόμη αποτελεί σημαντικό σύμμαχο για όσους πάσχουν από αναιμία καθώς περιέχει σίδηρο ο οποίος συνθέτει την αιμοσφαιρίνη.

Αξιοσημείωτος είναι ο ρόλος της γύρης στην ανάπτυξη του εγκεφάλου καθώς είναι πλούσια σε Β1, Β2, Β3, Β6, Β12 καθώς και ινοσιτόλη και φολικό οξύ. Τέλος συντελεί στο αδυνάτισμα και στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.

Μέλι – ο θησαυρός της υγείας!

Το μέλι είναι ένα αρωματικό γλυκό υλικό το οποίο μαζεύουν οι μέλισσες και το μεταβάλλουν σε ένα πυκνό υγρό ώστε να το αποθηκεύσουν στις κηρήθρες τους. Από την αρχαιότητα οι πολλαπλές ευεργετικές του ιδιότητες ήταν γνωστές και διαδεδομένες σε όλους τους σπουδαίους πολιτισμούς και μάλιστα οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν δώρο των θεών. Στις ελληνικές παραδόσεις συμβολίζει την ευτυχία και την γονιμότητα.

Βασικά συστατικά του μελιού αποτελούν τα φυσικά ζάχαρα όπως η γλυκόζη και η φρουκτόζη, οργανικά οξέα, πρωτεΐνες και ιχνοστοιχεία όπως ασβέστιο, μαγνήσιο, νάτριο, κάλιο, μαγγάνιο, σίδηρο καθώς και ένζυμα και βιταμίνες του συμπλέγματος B και βιταμίνη C.

Πολλά και διαφορετικά τα είδη μελιού και η κατηγοριοποίηση τους συνίσταται κατά κύριο λόγο σε μέλι ανθέων και μέλι μελιτωμάτων, το πρώτο παράγεται από το νέκταρ των λουλουδιών ενώ το δεύτερο από τις εκκρίσεις των εντόμων τις οποίες επεξεργάζονται οι μέλισσες.

Παρακάτω θα αναφερθούν κάποιες από τις πολυάριθμες ποικιλίες του μελιού και τα βασικά χαρακτηριστικά τους.

Πευκόμελο

Πρόκειται για το 65% της συνολικής παραγωγής μελιού στην Ελλάδα. Οι κυριότερες περιοχές που παράγεται είναι η Χαλκιδική, η Θάσος, η Ζάκυνθος, η Ρόδος, η Σκόπελος και η Βόρεια Εύβοια.

Εξαιτίας της χαμηλής περιεκτικότητας του σε σάκχαρα δεν είναι ιδιαίτερα γλυκό ενώ πολλοί παρομοιάζουν το άρωμα του με το ιώδιο. Το χρώμα του είναι λίγο πιο σκούρο απ’ το θυμαρίσιο ενώ παρατηρείται πιο ανοιχτόχρωμο όταν παράγεται την άνοιξη. Η κρυστάλλωση του πευκόμελου γίνεται με αργό ρυθμό διότι η περιεκτικότητα του σε γλυκόζη είναι χαμηλή. Εντάσσεται ανάμεσα στις ποικιλίες μελιού με υψηλή θρεπτική αξία γεγονός που οφείλεται τόσο στο υψηλό ποσοστό τέφρας που διαθέτει όσο και στον μεγάλο αριθμό διαφορετικών ουσιών που συνιστούν την σύσταση του οι πιο ενδεικτικές από τις οποίες είναι το μαγνήσιο, ο σίδηρος, ο χαλκός, ο ψευδάργυρος, το ασβέστιο κ.α.

Μέλι Ελάτης

Αποτελεί μια από τις ακριβότερες και πιο εκλεπτυσμένες ποικιλίες μελιού. Κύρια μέρη που συναντάμε την παραγωγή του στην Ελλάδα είναι η Πελοπόννησος, η Πάρνηθα, οι ορεινές περιοχές της Βοιωτίας, του Ολύμπου, της Ευρυτανίας. Μορφολογικά είναι αρκετά πυκνό και χαρακτηρίζεται για την απαλή του γεύση. Δεν έχει έντονο άρωμα και το χρώμα του είναι το μελί. Χαρακτηριστικό αποτελεί το γεγονός ότι δεν κρυσταλλώνει ποτέ. Είναι κατάλληλο για παθήσεις του εντέρου και του στομάχου καθώς είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και περιέχει βιταμίνες αν και σε χαμηλή ποσότητα.

Θυμαρίσιο μέλι

Ανήκει στα ανθόμελα όμως λόγω των έντονων αρωματικών και γευστικών χαρακτηριστικών του αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία. Η μεγάλη του ζήτηση προκύπτει από το γεγονός ότι αν αναμειχθεί με άλλους τύπους μελιού επηρεάζει ολοκληρωτικά το άρωμα τους. Οι κυριότερες περιοχές που συναντάμε την παραγωγή του είναι τα νησιά της Κρήτης και τα Κύθηρα. Έχει ευχάριστη γεύση όμως παρατηρείται ότι η υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη ευθύνεται για μια αίσθηση καψίματος στο στόμα.

Το χρώμα του είναι ανοιχτό κεχριμπαρένιο και θεωρείται αρκετά αρωματικό μέλι. Παρουσιάζει αντισηπτικές και τονωτικές ιδιότητες και η κρυστάλλωση του τοποθετείται σε διάστημα 6-18 μηνών.

Μέλι καστανιάς

Πρόκειται για ένα είδος ανθόμελου το οποίο είναι περιορισμένης παραγωγής και παράγεται κυρίως σε περιοχές της Μακεδονίας (Άγιο Όρος) και της Αρκαδίας. Το χρώμα του ποικίλει από ανοιχτό μέχρι σκούρο καφέ. Έχει δυνατή ελαφρώς πικρή γεύση. Κρυσταλλώνει αρκετά αργά σε διάστημα περίπου 1-2 χρόνων. Έχει διαπιστωθεί η έντονη αντιμικροβιακή του δράση έναντι του σταφυλόκοκκου, των ελικοβακτηριδίων πυλωρού και του εντερόκοκκου. Ακόμη ενισχύει την εγκεφαλική δραστηριότητα και διαθέτει ιδιαίτερα επουλωτικές ιδιότητες.

Μέλι εσπεριδοειδών

Αποτελεί ένα εξαιρετικά αρωματικό μέλι το οποίο παράγεται στην Πελοπόννησο, στην Ήπειρο, στα Χανιά και στον Πόρο. Η γεύση του είναι γλυκιά και το χρώμα του ανοιχτό κίτρινο. Κρυσταλλώνει αρκετά γρήγορα (2-3) μήνες.

Μέλι Ερείκης

Η συγκεκριμένη ποικιλία μελιού διακρίνεται στην φθινοπωρινή και στην ανοιξιάτικη ερείκη και οι διαφορές τους εντοπίζονται στο χρώμα και στην γεύση καθώς έχει παρατηρηθεί ότι το ανοιξιάτικο μέλι παρουσιάζει πιο έντονη γεύση συγκριτικά με το φθινοπωρινό. Το άρωμα του είναι διακριτικό και το χρώμα του κοκκινωπό της φθινοπωρινής και ανοιχτόχρωμο της ανοιξιάτικης. Η κρυστάλλωση του πραγματοποιείται γρήγορα και γι’ αυτό δεν προσφέρεται για ανάμειξη με άλλα μέλια. Έχει μεγάλη θρεπτική αξία καθώς περιέχει βιταμίνες, ένζυμα , αμινοξέα που το καθιστούν αρκετά τονωτικό για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Μέλι βελανιδιάς

Πρόκειται για μελίτωμα με αρκετά σκούρο σχεδόν μαύρο χρώμα το οποίο παράγεται κυρίως στην Πίνδο, στην Πελοπόννησο, στο Πήλιο και στις οροσειρές της Ροδόπης. Δεν παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερη γεύση και αργεί αρκετά να κρυσταλλώσει. Περιέχει κάλιο, μαγνήσιο και αυξημένο αριθμό ιχνοστοιχείων και έτσι καθίσταται ένα από τα πιο θρεπτικά μέλια.

Παρακάτω θα αναφερθούν κάποιες λιγότερο διαδεδομένες ποικιλίες μελιού και τα βασικά τους χαρακτηριστικά.

Μέλι από κουμαριά

Βασικό του χαρακτηριστικό αποτελεί η περιεκτικότητα του στην ουσία arbutin η οποία ρυθμίζει τα επίπεδα χοληστερόλης και καθαρίζει το αίμα. Ακόμα διαθέτει κουμαρίνη η οποία λειτουργεί ως αντιπηκτικό του αίματος και βοηθά στην απαλλαγή από τις θρομβώσεις. Στην Ελλάδα παράγεται στα δάση του Αγίου όρους και η γεύση του είναι σχετικά πικρή με μια αίσθηση ψημένης καραμέλας.

Χαρουπόμελο

Πρόκειται για ένα σιρόπι από τον καρπό της χαρουπιάς το οποίο αποτελεί προϊόν υγιεινής διατροφής καθώς είναι πλούσιο σε ασβέστιο, φώσφορο, μαγνήσιο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, Α και D, και σίδηρο. Είναι αναγνωρισμένο για τις καταπραϋντικές του ιδιότητες και διευκολύνει την πέψη και την ομαλή λειτουργία του εντέρου.

Βαμβακόμελο

Είναι ένα ανοιχτόχρωμο μέλι το οποίο κρυσταλλώνει αρκετά γρήγορα με υψηλή βακτηριοκτόνο δράση καθώς είναι το πλουσιότερο μέλι σε υπεροξείδιο του υδρογόνου. Βάση ερευνητικής εργασίας από το Α.Π.Θ παρατηρήθηκε ότι το συγκεκριμένο είδος μελιού είναι καθαρό χωρίς να επιβαρύνεται από τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται σε ψεκασμούς. Οι μέλισσες όταν συλλέγουν νέκταρ επιβαρυμένο με χημικές ουσίες είτε πεθαίνουν είτε δεν γίνονται δεκτές στην κυψέλη με αποτέλεσμα το μέλι να καθίσταται καθαρό για τον καταναλωτή.

Ιδιότητες μελιού

Το μέλι έχει αντισηπτικές ιδιότητες, αυξάνει τον ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς και γενικά συμβάλλει στην καλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Διαθέτει ιχνοστοιχεία τα οποία ενισχύουν σημαντικά τον μεταβολισμό και την θρέψη και ρυθμίζουν την οξύτητα του στομάχου. Αποτελεί μια γρήγορη πηγή ενέργειας για τους αθλητές και τα παιδιά, τους αρρώστους και τις εγκύους καθώς τα ζάχαρα του μελιού απορροφούνται αμέσως. Βοηθά στην αντιμετώπιση του βήχα καθώς και στην γρήγορη επούλωση  των πληγών. Ενισχύει σημαντικά την λειτουργία του εγκεφάλου, και βελτιώνει τη βραχυπρόθεσμη και τη μακροπρόθεσμη μνήμη. Ακόμη έχει παρατηρηθεί ότι μειώνει το άγχος, επουλώνει τις γαστρίτιδες και βοηθά στην αντιμετώπιση της ημικρανίας.

Βασιλικός πολτός

Ο βασιλικός πολτός είναι μια παχύρευστη ουσία η οποία εκκρίνεται από ειδικούς αδένες του φάρυγγα των εργατριών μελισσών. Με το βασιλικό πολτό τρέφονται οι προνύμφες οι οποίες προορίζονται να γίνουν βασίλισσες. Αποτελεί την βασική τροφή για τις μέλισσες βασίλισσες και σε αυτόν οφείλουν την γονιμότητα, το μεγάλο μέγεθος και την μακροβιότητα τους . Το χρώμα του είναι λαμπερό λευκό αλλά όταν έρθει σε επαφή με τον αέρα και το φως μεταβάλλεται σε ανοιχτό κίτρινο και σκούρο γκρι. Έχει παχύρευστη υφή, ελαφρύ άρωμα και όξινη γεύση. Αποτελεί μια πλούσια πηγή αμινοξέων, βιταμινών (κυρίως του συμπλέγματος Β), πρωτεϊνών, λιπιδίων και μεταλλικών στοιχείων.

Παρακάτω θα αναλυθούν κάποια από τα σημαντικότερα οφέλη του βασιλικού πολτού για τον ανθρώπινο οργανισμό. Επιδρά στην μακροζωία καθώς αυξάνει την αντοχή σε ασθένειες, Ακόμη ευνοεί την οξυγόνωση των ιστών, αυξάνει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και δρα ως αναλγητικό ενάντια στον πόνο. Ενισχύει την αντιβιοτική δράση του ανοσοποιητικού συστήματος και ενεργεί ως τονωτικό του νευρικού συστήματος ιδιότητα που προκύπτει στην παρουσία της ακετυλοχολίνης. Προστατεύει από διάφορες μορφές καρκίνου όπως του προστάτη, του μαστού και του ενδομητρίου. Δρα ευεργετικά ενάντια στον πονοκέφαλο και κατά του σακχαρώδη διαβήτη. Τέλος ενεργοποιεί την ανάπτυξη του μυελού των οστών και βοηθά στην ταχύτατη επούλωση των πληγών.

Πρόπολη

Η πρόπολη είναι μια κολλώδης ουσία η οποία συντίθεται από τις μέλισσες με σκοπό την οχύρωση και υπεράσπιση των κυψελών τους από τις φυτικές ρητίνες που εκκρίνονται από τους κορμούς και τους οφθαλμούς κάποιων δέντρων. Το χρώμα και η σύσταση της εξαρτώνται από το φυτό  προέλευσης . Στο μεγαλύτερο της ποσοστό αποτελείται από ρητίνες και κερί. Σε μικρότερο βαθμό περιέχει βιταμίνες, γύρη, αιθέρια έλαια, ιχνοστοιχεία. Αναφορικά με τις θεραπευτικές της ιδιότητες φαίνεται να παρουσιάζει αντιφλεγμονώδη δράση και να δρα θετικά ενάντια σε παθήσεις του δέρματος.

Έπειτα από διάφορες επιστημονικές μελέτες ανακαλύφθηκε ότι έχει αντικαρκινική δράση στον καρκίνο του μαστού επιδεικνύοντας εκλεκτικές τοξικές ιδιότητες στα καρκινικά κύτταρα αφήνοντας ανεπηρέαστα τα υγιή. Βοηθά στην γενικότερη ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Έχει αντιμυκητιακές, αντιοξειδωτικές και αντιαλλεργικές δράσεις.

Χρησιμοποιείται επίσης σε εκζέματα και ελαφριά εγκαύματα. Συμβάλλει στην καλή στοματική υγιεινή καθώς μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη της βακτηριακής πλάκας και παθογόνων μικροοργανισμών υπεύθυνων για την ανάπτυξη της περιοδοντίτιδας. Παρέχει ανακούφιση από τα συμπτώματα της κολπίτιδας καθώς και προστατεύει από την ανάπτυξη της βελτιώνοντας την καλή υγεία του κόλπου. Αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό του επιχείλιου έρπητα μειώνοντας ταυτόχρονα τον πόνο και τον χρόνο επούλωσης του.

Μελισσοκέρι

Οι εργάτριες μέλισσες εκκρίνουν το κερί από τους αδένες τους για να φτιάξουν την κηρήθρα τους. Είναι αγνό, καθαρό, με πολλά θρεπτικά συστατικά. Το χρώμα του είναι ανοιχτό και φωτεινό στην συνέχεια όμως αναμιγνύεται με γύρη και πρόπολη αποκτώντας έναν κιτρινωπό τόνο. Η καύση του έχει την τάση να καθαρίζει τον αέρα της ατμόσφαιρας καθώς εκπέμπονται αρνητικά ιόντα που έλκονται από τα θετικά τα οποία κρατούν στον αέρα σκόνη, γύρη, οσμές κτλ. Στη συνέχεια ενώνονται και πέφτουν στο έδαφος. Έχει αντισηπτικές, επουλωτικές, αντιφλεγμονώδεις και μαλακτικές ιδιότητες. Βοηθά στην αντιμετώπιση του εκζέματος, την δερματίτιδα ακόμη και την ουλίτιδα.

Παράγονται κηραλοιφές οι οποίες έχουν πολλές ιδιότητες μερικές από τις οποίες είναι η ανακούφιση του δέρματος από τα εγκαύματα, την ξηρότητα, τον ήλιο και την ρύπανση .Μαλακώνει τις σκληρύνσεις του δέρματος και καταπραΰνει τα σκασμένα χείλη.

Το δηλητήριο της μέλισσας

Το δηλητήριο της μέλισσας είναι ένα μείγμα χημικών ουσιών που παρουσιάζει φαρμακευτική δράση, προέρχεται από το μετασχηματισμό του ωοθέτη που είναι παρόν σε ορισμένα υμενόπτερα γεγονός που συνεπάγεται ότι μόνο τα θηλυκά παράγουν δηλητήριο. Είναι ένα μείγμα από, στερόλες, οξέα , μια πρωτεΐνη τη μελιτίνη, μια φωσφολιπάση, μια υαλουροδινάση και 2% απαμίνη, ένα βασικό πεπτίδιο που δρα στο νευρικό σύστημα. Ασκεί φαρμακευτική δράση και επηρεάζει την φυσιολογία του οργανισμού. Διεγείρει την παραγωγή κορτιζόλης με αποτέλεσμα να παρουσιάζει φαρμακευτικές ιδιότητες.

Πιο συγκεκριμένα στο εξωτερικό χρησιμοποιείται για την θεραπεία αρθρίτιδων και δερματικών παθήσεων. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι μειώνει τις θανατηφόρες επιπτώσεις των ακτινών Χ. Πραγματοποιούνται πολλές έρευνες οπως η μελέτη που έγινε από το Harry Perkins Institute of Medical Research της ανατολικής Αυστραλίας και δημοσιεύτηκε στο Nature Precision Oncology. Οι έρευνες γίνονται για την δράση και την χημική του σύσταση και όλα πυροδοτήθηκαν από την διαπίστωση ότι οι μελισσοκόμοι δεν αντιμετώπιζαν ρευματοπάθειες  και αρθρίτιδες.